ضرورت بازنگری در ساختار مدیریت شهری

تعداد بازدید۱۵۳۲مرتبه

مطلبی را که در ادامه از نظر خواهید گذراند، در صفحه ۷ شماره ۲۳۱۰ روزنامه آرمان مورخ بیست و یکم مهر ماه نود و دو  پیرامون مشکلات مدیریت شهری در شهرهای ایران و موشکافانه تر در شهر تهران، توسط آقای محمد مطلبی کارشناس مسائل شهری منتشر شده بود که بعد از مطالعه، آن را همسو با دغدغه های خودم دیدم.  لذا بر آن شدم  تا این مطلب را با شما خوانندگان خوب و فهیم شهرم که پیگیر مطالب با محوریت مدیریت شهری هستید، به اشتراک بگذارم. به زعم بنده  نگارنده مطلب توانسته با نگاهی عمیق و تخصصی در کمترین مجال، مشکلات و حاشیه هایی که آفت جان مدیریت شهرهای ایران شده است را مطرح نماید. در ادامه مطلب شما را به خواندن این یادداشت یا بهتر است بگویم درد دل دعوت می کنم.

شهر به‌ عنوان یک محیط پویا و زنده در طول زمان و براساس دستاوردهای مادی و معنوی بشری و به فراخور تغییر در نگرش‌ها و تفکرات شهروندان دچار تغییر شده است. بی‌تردید شهر امروز به هیچ عنوان با شهر دو یا سه دهه گذشته قابل قیاس نیست؛ همچنانکه کودکان امروز با کودکان دو نسل قبل قابل قیاس نیستند. گرچه از نظر ظاهری ممکن است تفاوت‌های چندانی در شهرها بروز نکرده باشد – که البته کرده است – اما از نظر گستردگی نیازها و خواست‌های عمومی از مدیریت شهری تفاوت‌های اساسی بین شهرهای امروزین و شهرهای چند دهه پیش آمده است.
در چنین وضعیتی، استفاده از روش‌ها و ساختارهای مدیریتی تاریخ مصرف گذشته در اداره شهرها امری نادرست و غیر قابل قبول بوده و نتیجه‌ای جز ناکارآمدی مدیریت شهری نخواهد داشت. اگر ساختار مدیریت شهری نتواند خود را با نیازهای روزآمد شهر و انتظارات و خواسته‌های شهروندان وفق دهد، روز به روز بر مشکلات و پیچیدگی‌هایی که گریبانگیر شهر‌ها می‌شود افزوده خواهد شد و به همین نسبت اصلاح ساختارها با دشواری و حساسیت بیشتری مواجه خواهد گشت.
این روزها با تعیین تکلیف وضعیت شهردار تهران، شاهد جابه‌جایی و عزل و نصب‌هایی در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری این کلانشهر هستیم. اما باید اذعان داشت این جابه‌جایی و عزل و نصب‌ها نمی‌تواند گره چندانی از مشکلات کنونی شهر تهران بگشاید. هر مدیری هرچند لایق و توانمند باشد، وقتی در مواجهه با یک ساختار مدیریتی ناصحیح قرار می‌گیرد نمی‌تواند موفقیت چندانی را بدست آورد. از این رو اگر مجموعه مدیریت شهری به دنبال ایجاد تغییراتی اساسی در جهت رفع مشکلات است باید بیش از آنکه در پی تغییر مدیران باشد به تغییر ساختار مدیریت شهری بپردازد. گرچه در یک دهه اخیر با اجرایی شدن قانون شوراهای اسلامی، تغییراتی در نحوه ادراه شهرها بوجود آمده است اما این تغییرات شکلی، تغییرات ساختاری چندانی را در بدنه شهرداری‌ها بوجود نیاورده است. برای روشن‌تر شدن بحث برخی از عمده‌ترین مشکلات ساختاری مدیریت شهری در شهر‌های ایران و به‌ویژه در کلانشهر تهران را می‌توان در چند محور زیر خلاصه کرد:
– عدم همخوانی ساختار مدیریت شهری با مدیریت سیستمی و یکپارچه.
– تبدیل شوراهای اسلامی به یک ساختار بروکراتیک جدید و عدم ارتباط متقابل بین شورا، مردم و متخصصان.
– عدم تنظیم ساختار مدیریت شهری براساس مدیریت مشارکتی و محلی.
– وجود سازمان‌های موازی و عدم تطابق ماهیت سازمان‌های وابسته به شهرداری‌ها با مباحث علمی روز و نیازهای شهر.
– وجود برخی منافذ شکل‌گیری فسادهای مالی در شهرداری‌ها.
– ضعف دانش و تجربه نیروهای انسانی و پرسنل فعال در حوزه مدیریت شهری و عدم وجود ساختار نظارتی لازم برای ممانعت از ورود افراد غیرمتخصص به سیستم مدیریت شهری.

پر واضح است این ایرادات ساختاری یک شبه و به عمد ایجاد نشده است؛ بلکه محصول اعمال سلایق مدیران شهری در دوره‌های مختلف است و اصلاح این ساختار نیز به سادگی و در یک بازه زمانی کوتاه مدت امکانپذیر نخواهد بود. نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که انجام اصلاحات نمی‌تواند بر مبنای سلایق شخصی یا گروهی مدیران شهری صورت گیرد، بلکه چنین اصلاحاتی مستلزم بررسی تجربیات سایر کشورها به‌ویژه کشورهای موفق و استفاده از نظرات متخصصان و کارشناسان خبره و صاحب‌نظر است. تجربه نشان می‌دهد متاسفانه در سطح مدیریت شهری عوامل بازدارنده‌ای برای ممانعت از ایجاد تغییرات ساختاری سلیقه‌ای وجود ندارد و هر مدیری در دوره مدیریت خود می‌تواند بنا به تفکرات شخصی خود دست به اعمال چنین تغییراتی بزند. بازی با کلمات و تعریف طرح‌ها و پروژه‌هایی با دلایل منطقی اما با مضمونی غیرمنطقی امری مرسوم در میان برخی مدیران شهری است و چه بسا در بسیاری از موارد درک این خطر، کارشناسان را از ارائه نظرات تخصصی و منطقی بازداشته است. نگارنده این سطور نیز از این امر مستثنی نیست و بیم آن دارد که طرح موضوع ضرورت بازنگری در ساختار مدیریت شهری بیش از آنکه به‌عنوان یک نیاز پایه‌ای و اساسی جدی گرفته شود به موضوعی برای ژست گرفتن‌ها بدل شود. با این حال راهی جز مثبت‌نگری و امید داشتن به آینده‌ای بهتر وجود ندارد.